دیسک کمر و سیاتیک

ستون فقرات کمری شامل 5 مهره و دیسک بین مهره ای است که یک منحنی لوردوز ایجاد می کند. دیسک های بین مهره ای با مهره های مجاور فضایی را ایجاد می کنند که اعصاب نخاعی از آن خارج می شوند. دیسک‌ از یک هسته پالپوس داخلی، حلقه بیرونی فیبروزوس، و صفحات انتهایی غضروفی تشکیل شده‌ که دیسک را به مهره‌های آن متصل می‌کند.

هسته دیسک ساختاری ژل مانند است که تقریباً 80٪ از آب تشکیل شده است و بقیه آن توسط کلاژن نوع 2 و پروتئوگلیکان ها ساخته شده است. این ماتریکس آبدوست مسئول حفظ ارتفاع دیسک بین مهره ای است.

حلقه بیرونی دیسک یک ساختار حلقه ای شکل است که هسته پالپوزوس را احاطه کرده است. از بافت همبند فیبری بسیار سازمان‌یافته، متشکل از 15 تا 25 ورقه روی هم از لاملاهای عمدتاً کلاژن با پروتئوگلیکان‌ها، گلیکوپروتئین‌ها، فیبر الاستیک و سلول‌های بافت همبند که این محصولات ماتریکس خارج سلولی را ترشح می‌کنند، ساخته شده است. قسمت داخلی آنولوس فیبروزوس عمدتاً از کلاژن نوع 2 ساخته شده است، در حالی که قسمت بیرونی بیشتر از کلاژن نوع 1 است.

علت دیسک کمر و سیاتیک

شایع ترین علت فتق دیسک کمر، فرسایش و تحلیل رفتن دیسک است. که منجر به کم آبی و ضعیف شدن دیسک ستون فقرات می شود. این تغییرات دیسک را ضعیف می کند و توانایی آن را برای عمل به عنوان ضربه گیر کاهش می دهد و باعث می شود که حلقه بیرونی تحت فشار بیشتر مستعد پارگی شود و هسته داخلی به مرور زمان به تدریج فتق کند.

دومین علت شایع فتق دیسک کمر، آسیب ناگهانی دیسک مانند بلند کردن یک جسم سنگین یا چرخاندن غیرطبیعی کمر است که منجر به پارگی فوری لایه بیرونی و فتق هسته داخلی می شود.

از طرف دیگر، اضافه بار محوری نیروی بیومکانیکی زیادی را روی دیسک سالم اعمال می کند که ممکن است منجر به اکستروژن مواد دیسک از طریق یک حلقه فیبروزوس خراب شود. این آسیب‌ها معمولاً منجر به علائم حاد شدیدتر می‌شوند.

فشار فتق دیسک بر روی رباط طولی و تحریک ناشی از التهاب موضعی منجر به کمردرد موضعی می شود. درد رادیکولار کمر زمانی ایجاد می‌شود که مواد دیسک فشار وارد می‌کند و منجر به ایسکمی ریشه عصبی و التهاب می‌شود.

علائم دیسک کمر و سیاتیک

تقریباً 80 درصد از مردم در طول زندگی خود یک دوره کمردرد را تجربه می کنند. بیماران مبتلا به فتق دیسک کمر ممکن است علائم و نشانه های غیر اختصاصی مانند کمردرد و اسپاسم عضلانی را نشان دهند.

علائم و نشانه های اصلی عبارتند از :

• درد رادیکولار به معنی دردی که از کمر به باسن و پاها منتشر می شود
• کمر درد
• اختلال حسی در توزیع ریشه های عصبی لومبوساکرال(کمر-خاجی)
• ضعف در مسیر توزیع ریشه های عصبی لومبوساکرال(کمر-خاجی)
•  ایجاد محدودیت در خم شدن
• تشدید درد با زور زدن، سرفه و عطسه
• تشدید درد با نشستن

در حالت نشسته درد تشدید می شود، زیرا فشار به ریشه عصب تقریباً 40٪ افزایش می یابد.

فتق دیسک با تحریک یا فشردن ساختارهای مجاور مانند ریشه عصبی نخاعی موجب درد و ناراحتی می شود.

اندازه فتق دیسک همیشه با شدت علائم مرتبط نیست. اگر ریشه عصب به شدت ملتهب یا فشرده شود، یک فتق کوچک ممکن است باعث درد قابل توجه و علائم عصبی شود. به طور مشابه، یک فتق بزرگ در صورتی که ریشه عصبی را تحت تاثیر قرار ندهد، ممکن است درد کمی ایجاد کند.

تشخیص دیسک کمر و سیاتیک

متخصص ستون فقرات شرح حال کاملی از بیمار می گیرد و سپس معاینه فیزیکی انجام می دهد.

شرح حال باید شامل سوالاتی در مورد کیفیت درد و تاثیر آن بر فعالیت بیمار باشد. دانستن مکانیسم آسیب ضروری است. پزشک باید از بیمار در مورد درمان های فعلی یا گذشته، بی اختیاری ادرار یا مدفوع، بی حسی زین، سابقه پزشکی بدخیمی، شرایط التهابی، عفونت سیستمیک، سرکوب سیستم ایمنی و مصرف دارو سوال کند.

نشانه‌های قرمز در دیسک کمر و سیاتیک

این نشانه ها اگر وجود داشته باشند باید بررسی های تشخیصی بیشتر و کاملی صورت بگیرد :

• عفونت زمینه‌ای
• علائم بیماری التهابی یا بدخیمی مانند تب، تعریق شبانه،
• کاهش وزن غیرقابل توضیح
• از دست دادن اشتها
• درد شدید
•  دردناک بودن مهره‌ها در معاینه

تشدید کمردرد در حین انجام تست بلند کردن پای مستقیم، نشان دهنده ی فشرده شدن عصب کمری است.

تصویربرداری پزشکی

بیش از 85 تا 90 درصد از بیماران مبتلا به فتق حاد دیسک، بدون هیچ درمانی، علائم را طی 6 تا 12 هفته کاهش می دهند. بیماران بدون رادیکولوپاتی حتی در زمان کمتری متوجه بهبودی می شوند. با توجه به شیوع بالای فتق دیسک در تصویربرداری عصبی معمولی افراد بدون علامت، توصیه می شود از سفارش مطالعات تصویربرداری در این دوره خودداری شود زیرا نتایج مطالعه تغییری در مدیریت ایجاد نمی کند.

مواردی که حتما باید تصویربرداری پزشکی صورت بگیرد

• در صورت وجود ظن بالینی به آسیب شناسی زمینه ای شدید یا اختلال عصبی، ارزیابی تصویربرداری پزشکی ضروری است.
• در بیمارانی که علائم قرمز را نشان می دهند، تصویربرداری و آزمایش های آزمایشگاهی باید انجام شود.
• در بیمارانی که پس از دو تا سه ماه به درمان محافظه کارانه پاسخ نمی دهند، نیز تصویربرداری توصیه می شود.

تصویربرداری های  پزشکی شامل :

اشعه ایکس : فیلم های اشعه ایکس کمر اولین آزمایش تصویربرداری است که در قسمت های کمردرد انجام می شود. معاینه استاندارد شامل سه نمای (AP، جانبی و مایل) برای ارزیابی هم ترازی کلی ستون فقرات، تشخیص شکستگی و همچنین تغییرات دژنراتیو یا اسپوندیلوتیک است. نماهای خم شدن جانبی و اکستنشن در ارزیابی ناپایداری ستون فقرات مفید هستند. باریک شدن فضای بین مهره ای، استئوفیت های کششی و اسکولیوز جبرانی در اشعه ایکس یافته هایی هستند که معمولاً فتق دیسک کمر را نشان می دهند. اگر شکستگی حاد تشخیص داده شود، بررسی بیشتر با اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) مورد نیاز است.

CT : این حساس ترین روش تصویربرداری برای بررسی ساختارهای استخوانی ستون فقرات است. تصویربرداری سی تی برای ارزیابی فتق دیسک کلسیفیه یا هر فرآیند پاتولوژیکی که ممکن است منجر به از دست دادن یا تخریب استخوان شود مناسب اشت. سی تی میلوگرافی روش تصویربرداری انتخابی برای نشان دادن فتق دیسک در بیمارانی است که منع MRI دارند. با این حال، به دلیل تهاجمی بودن آن، کمک یک رادیولوژیست آموزش دیده ضروری است. میلوگرافی با خطراتی مانند سردرد پس از ستون فقرات، عفونت مننژ و قرار گرفتن در معرض اشعه همراه است. پیشرفت های اخیر با سی تی اسکن آشکارساز، سطح تشخیصی آن را تقریباً با MRI برابر کرده است.

ام آر آی

MRI : مطالعه استاندارد طلایی برای تأیید دیسک کمر مشکوک است. با دقت تشخیصی 97 درصد، این حساس ترین مطالعه برای نشان دادن فتق دیسک به دلیل توانایی قابل توجه آن در نمایاندن بافت نرم است. ام آر آی همچنین از قابلیت اطمینان بالاتری نسبت به سایر روش‌های تصویربرداری برخوردار است. هنگام ارزیابی رادیکولوپاتی های کمری پس از عمل، توصیه می شود که MRI با ماده حاجب انجام شود، مگر اینکه منع مصرف دیگری وجود داشته باشد.

MRI در تشخیص علل التهابی، بدخیم یا التهابی دیسک کمر دقیقتر از CT است. زمانی که بیمار با علائم نسبی مانند درد قابل توجه، نقص‌های حرکتی عصبی و سندرم دم اسبی مراجعه می‌کند، نسبتاً در اوایل دوره ارزیابی (کمتر از 8 هفته) تغییرات را نشان می دهد. در بیمارانی که مشکوک به رادیکولوپاتی ناشی از فتق دیسک کمر هستند، اما MRI مبهم یا منفی است، نوار عصب و عضله انجام می شود.

آزمایش

تست‌های آزمایشگاهی : میزان ESR و CRP نشانگرهای التهابی هستند و در صورت مشکوک بودن به یک بیماری التهابی مزمن یا علت عفونی درخواست می‌شوند. شمارش کامل خون CBC هنگام مشکوک شدن به عفونت یا بدخیمی مفید است.

درمان دیسک کمر و سیاتیک

طبق مطالعات علمی درمان بدون جراحی دیسک کمر و درمان جراحی بعد از دو سال نتایج مشابهی دارند، اگرچه تسکین درد با درمان جراحی سریعتر است.

جایگزینی کامل دیسک کمر به عنوان جایگزینی برای فیوژن کمر برای بیماری دیسک دژنراتیو استفاده می شود. استفاده از آن برای فتق دیسک کمر چندان مورد توجه قرار نگرفته است زیرا مزیتی نسبت به رویکرد باز یا رویکرد کم تهاجمی ندارد.