پوکی استخوان

پوکی استخوان یک اختلال اسکلتی است که با کاهش قدرت استخوان مشخص می شود و افراد را مستعد افزایش خطر شکستگی می کند.

میزان استحکام استخوان به دو عامل اصلی، یعنی تراکم و کیفیت استخوان بستگی دارد. پس افرادی دچار این بیماری می شوند که این دو عامل در استخوان های اندامشان به مشکل بر می‌خورد. البته میزان پوکی استخوان برای هر فردی متفاوت است. این عارضه باعث می شود استخوان تراکم و قدرت همیشگی خود را از دست دهد و خیلی سریع بر اثر فشار یا ضربه کوچک دچار شکستگی ‌شود.
این بیماری به تدریج پیشرفت می کند و گاهی اوقات بدون هیچ علائمی اتفاق می افتد و تا زمانی که استخوان دچار شکستگی نشود، مشخص نخواهد شد. این مشکل ممکن است در هر قسمت از بدن ایجاد می شود. اما رایج ترین قسمت ها  شامل ستون فقرات، مچ ‌دست، دنده ها و لگن می باشد.

 علت های مختلفی  موجب رخ دادن پوکی استخوان می شود، بد نیست آنها را بدانید

این مشکل در میان زنانی که وارد دوره یائسگی شده‌اند بیشتر مشاهده می‌شود. زیرا در این مرحله استروژن بدن بسیار کاهش پیدا می‌کند و در پی آن  خانم های عزیز با کمبود مواد معدنی همچون پروتئین، ویتامین دی، کلسیم مواجه می‌شوند. همچنین استعمال دخانیات و سیگار به رخ دادن این بیماری بسیار کمک می‌کند. بنابراین اگر می خواهید با مشکل پوکی استخوان روبرو نشوید، از مصرف سیگار خودداری و در رژیم غذایی خود کمبود مواد معدنی را برطرف کنید.

به طور کلی با افزایش سن بافت استخوانی دچار تخریب می‌شود و کسانی که در دوران پیری قرار دارند بیشتر در معرض خطر این بیماری قرار دارند. همچنین رخ دادن برخی بیماری ها مانند کم کاری غدد جنسی، آرتریت روماتوئید ،بیماری کوشینگ، دیابت و پرکاری تیروئید موجب به وجود آمدن این بیماری می شود و مصرف برخی داروها مانند کورتن، فورزماید، هپارین، فنیتوئین و لووتیروکسین هم در دراز مدت بر روی این بیماری خطر ناک تاثیر گذار است.
خوب است بدانید که  عواملی مانند کمتر تحرکی، اعتیاد به الکل، عوامل وراثتی و کمبود وزن موجب پوکی استخوان در دراز مدت می شود.
حال اگر می خواهید برای جلوگیری از این اتفاق مشکل‌ساز چاره ای بیندیشید، باید علت های نام برده شده را به طور دقیق بررسی کنید.

 خطرسازترین مشکل پوکی استخوان شکستگی است

اصلی ترین خطری که این بیماری شایع به همراه دارد، افزایش احتمال شکستگی است. در واقع استخوان با تغییر شکل دادن خود نسبت به قبل زودتر دچار شکستگی می شود. تحقیقات انجام نشان می‌دهد، نیمی از افراد بالای ۵۰ سال با مشکل پوکی استخوان روبه‌رو هستند و نیمی از  خانم های عزیز در طول عمر خود با شکستگی های حاصل از این بیماری روبرو می شوند. در واقع از میان دو خانمی که بالای ۶۰ سال قرار دارند علت شکستگی استخوانشان به خاطر پوکی استخوان است. البته آمار در میان مردان بسیار کمتر است. معمولا شکستگی های حاصل از این بیماری در قسمت های لگن، مچ دست و ستون فقرات به دلیل زمین خوردن بیشتر اتفاق می افتد.
خوب است بدانید کسانی که به دلیل پوکی استخوان دچار شکستگی لگن می شوند تا قبل از شکستگی به آسانی برای انجام کارهای روزمره اقدام می‌کردند. اما  بعد از شکستگی نیاز به کمک پیدا می‌کنند و باید فردی در کنار آنها حضور داشته باشد. در واقع این دسته از افراد بعد از شکستگی حتی برای راه رفتن ممکن است نیاز به عصای زیر بغل یا واکر داشته باشند.

با علائم پوکی استخوان آشنا شوید

این بیماری شایع ممکن است در ابتدا بدون هیچ علائمی رخ دهد. اما مهم ترین علائم آن احساس درد می باشد. درد حاصل از پوکی استخوان به خاطر شکستگی است.

البته شکستگی های حاصل از این بیماری به صورت ریز و بدون جابجا شدن و بسیار خفیف هستند که بدون وارد شدن هیچ ضربه ای رخ می دهند بنابراین فردی که دچار پوکی استخون است ممکن است حتی با انجام فعالیت های روزانه و بدون وارد شدن نیروی زیادی دچار شکستگی های ریز  شود  تنها علائم شکستگی های ریز حاصل از این بیماری درد است و هیچ علامت دیگری مانند تورم و تغییر شکل دادن استخوان به همراه ندارند.

در چنین مواقعی اکثر افراد فکر می کنم درد ایجاد شده به خاطر سرما خوردگی و کهولت سن است اما علت درد به خاطر پوکی استخوان و شکستگی های ایجاد شده می باشد البته این گونه شکستگی ها بعد از مدتی برطرف می شود و بیمار احساس دردی نخواهد داشت.
اما باید بدانید با بالا رفتن سن درصد پوکی استخوان افزایش پیدا می‌کند و شکستگی ها به صورت مکرر ایجاد می شود که درد حاصل از آن دیگر قابل رفع نخواهد بود. این بیماری در قسمت ستون فقرات موجب تغییر شکل دادن حالت کمر و کاهش ارتفاع بین مهره ها می شود و ظاهر مهره ها به جای استوانه ای بودن به حالت گود تغییر شکل می دهد که در درمان کمر درد بسیار تاثیر گذار است.

 پوکی استخوان با انجام یک تست ساده کاملاً قابل تشخیص است

سنجش تراکم استخوان اغلب برای تصمیم گیری های مدیریت درمان پوکی استخوان ضروری است. تکنیک های موجود عبارتند از:

• جذب سنجی اشعه ایکس با انرژی دوگانه (DEXA)
• توموگرافی کامپیوتری کمی (QCT)
• اُلتراسوند کمی(QUS)

اگرچه در کسانی که به پوکی استخوان مشکوک هستند،با انجام رادیوگرافی ساده ممکن است این تشخیص تایید شود اما امروزه پوکی استخوان با اسکن تراکم استخوان ( که بنام اسکن DEXA یا تست DXA شناخته می شود) تشخیص داده می شود. این یک اسکن ساده است که تراکم استخوان های شما را در لگن و ستون فقرات اندازه گیری می کند. اسکن DEXA یک روش سریع و بدون درد است. شما به سادگی روی یک میز صاف دراز می کشید، بازوی دستگاه از روی بدن شما عبور می کند و اسکن تقریباً 10-15 دقیقه طول می کشد. سپس گزارش نتایج آن چاپ شده و به شما تحویل داده می شود.

اندازه گیری تراکم استخوان استانداردی برای ارزیابی، تشخیص و مدیریت بیماران مبتلا به پوکی استخوان است. DEXA به دلیل دقت خوب، تابش کم اشعه و زمان کوتاه انجام، با وجود حساسیت کمتر نسبت به QCT برای تشخیص زودهنگام استخوان ترابکولار، روش ارجح است.

آزمایش تراکم استخوان باید بر اساس مشخصات خطر شکستگی فرد و ارزیابی سلامت اسکلتی انجام شود و تنها در صورتی انجام شود که نتایج بر تصمیم درمانی تأثیر بگذارد.

آزمایش تراکم استخوان در چه کسانی باید انجام شود؟

• زنان 65 سال و به بالا و مردان 70 سال و  به بالا
• مردان و زنان یائسه جوان 50 تا 69 ساله با عوامل خطر بالینی نگران کننده
• بزرگسالانی که بعد از 50 سالگی دچار شکستگی می شوند.
• بزرگسالان مبتلا به بیماری های (مانند آرتریت روماتوئید) یا داروهای (مانند گلوکوکورتیکوئیدها) مرتبط با کاهش توده استخوانی یا از دست دادن استخوان
• افرادی که برای درمان دارویی پوکی استخوان در نظر گرفته می شوند.
• افراد تحت درمان پوکی استخوان برای نظارت بر اثربخشی.
• افراد بدون درمان در جایی که شواهدی از تحلیل استخوان می‌تواند به درمان فوری کمک کند.
• زنان یائسه که استروژن را قطع می کنند.

 چه کسانی مشکوک به پوکی استخوان هستند؟

معمولاً افرادی که در دسته های گفته شده زیر قرار دارند بهتر است برای انجام آزمایش های سنجش تراکم استخوان اقدام کنند:

• خانم هایی که زودرس  وارد دوره یائسگی شدند و سنی زیر ۶۵ سال دارند.
• خانم هایی که سن بالای  ۶۵ سال دارند.
• خانم هایی که در دوره یائسگی قرار دارند و دچار شکستگی‌های مکرر شده اند.
• آقایانی که  سن بالای 70  سال دارند.

 عوامل تاثیر گذار بر روی پوکی استخوان

تراکم و قدرت استخوان تحت تاثیر عوامل ژنتیکی و محیطی می باشد که باعث کمر درد می شود. اما در بعضی افراد پوکی استخوان بیشتر دیده می شود. معمولاً زنان نسبت به مردان از تراکم کمتری از استخوان برخوردار هستند.  همچنین این بیماری به صورت ارثی هم اتفاق می‌افتد و کسانی که در اطرافیانشان سابقه این بیماری وجود دارد، در خطر این بیماری قرار دارند.

در موارد زیر به عوامل  تاثیرگذار بر روی پوکی استخوان می پردازیم

 مهم ترین عامل تاثیرگذار پوکی استخوان افزایش سن است : آیا می دانستید استخوان از بافت های زنده تشکیل شده است و درون آن سلول های مختلفی وجود دارد که در حال فعالیت هستند. مهمترین سلول های تشکیل دهنده استخوان سلول های استخوان ساز است که وظیفه دارد این کار را به صورت مکرر انجام دهد. سلول های دیگری هم قرار دارند که کار جذب استخوان را انجام می دهند. بنابراین استخوان‌های بدن مدام در حال جایگزین سلول‌های جدید استخوانی هستند. این اتفاق برای کسانی که در سن نوجوانی و جوانی قرار دارند  با سرعت خوبی انجام می شود. اما کم کم با افزایش سن و ورود به دوره ۳۰ سالگی این چرخه با مشکل روبه‌رو می‌شود. یعنی میزان مواد جایگزینی از سلول ای برداشت شده کمتر است که به تدریج با افزایش سن این درصد جایگزینی کاهش پیدا می‌کند و در نتیجه تراکم استخوان های بدن کم خواهد شد.

 افرادی که دارای سابقه خانوادگی پوکی استخوان می باشند، بیشتر  در معرض خطر این بیماری قرار دارند.
کسانی که دارای سابقه خانوادگی شکستگی و پوکی استخوان هستند، نسبت به افراد معمولی بیشتر در معرض خطر این بیماری قرار دارند. همچنین افرادی که دارای اندام لاغر و پوست خیلی روشنی هستند، نسبت به دیگر افراد احتمال این بیماری برایشان بیشتر است.

 وجود برخی از بیماری ها موجب پوکی استخوان بیشتری می‌شود

بیماری هایی که در موارد زیر نام بردیم، احتمال بروز پوکی استخوان را بیشتر می‌کنند و تهدید بزرگی برای بروز این اتفاق خواهند بود.

• افرادی که دچار بیماری های گوارشی سوء جذب  مانند بیماری سلیاک، بیماری‌های التهابی روده می باشند.
• کم کاری غده تیروئید
• وجود بیماری مزمن مانند بیماری لوپوس
• نارسایی مزمن کبد
• روماتیسم مفصلی
• سطح پایین هورمون تستوسترون در مردان
• سرطان سینه در زنان
• سرطان پروستات در مردان
• بی اشتهایی عصبی  طولانی مدت
• قطع عادات ماهانه در زنان
• کم بودن فعالیت های بدنی

عاداتی مانند پشت میز نشستن، ورزش نکردن و کم بودن فعالیت های بدنی یکی دیگر از عوامل مهم ایجاد این بیماری است. در حقیقت احتمال رخ دادن پوکی استخوان برای کسانی که در طول زندگی مجبور هستند، ساعات طولانی مدتی را پشت میز بنشینند، نسبت به دیگر افراد بسیار زیاد است. همچنین مصرف سیگار و الکل احتمال  ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد.

 نداشتن تغذیه مناسب

نداشتن تغذیه مناسب هم موجب پوکی استخوان می شود. کسانی که در وعده‌های غذایی خود به اندازه کافی کلسیم و ویتامین دی دریافت نمی‌کنند، احتمال این که با پوکی استخوان مواجه شوند بسیار زیاد است.

درمان پوکی استخوان

درمان پوکی استخوان معمولاً شامل ترکیبی از روش‌های زیر است :
1. ورزش : ورزش های منظم با تحمل وزن مانند پیاده روی، یوگا و پیلاتس می تواند به تقویت استخوان ها و بهبود تعادل برای جلوگیری از شکستگی کمک کند.
2. مکمل ها : مکمل های کلسیم و ویتامین D برای کمک به حفظ تراکم استخوان توصیه شوند.
3. داروها : داروهای رایج پوکی استخوان شامل درمان های هورمونی، بیس فسفونات ها، و داروهای تزریقی مانند آنالوگ های هورمون پاراتیروئید، دنوزوماب و روموسوزوماب است. این داروها باعث کاهش تحلیل استخوان و/یا افزایش تشکیل استخوان می شوند.
هدف اصلی درمان پوکی استخوان جلوگیری از شکستگی استخوان با حفظ یا بهبود استحکام استخوان است. تعیین بهترین ترکیب از ورزش ها، مکمل ها و داروها برای رفع نیازهای فردی توسط پزشک متخصص تعیین و تجویز می شود.

قرص و یا داروهای پوکی استخوان

قرص و یا داروهای پوکی استخوان را می توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد : داروهای ضد جذب و آنابولیک.

• داروهای ضد جذب مانند بیس فسفونات ها، تعدیل کننده های انتخابی گیرنده استروژن (SERM) و دنوزوماب با کاهش سرعت تحلیل استخوان کار می کنند.

بیس فسفونات ها، از جمله آلندرونات ، ریزدرونات و زولدرونیک اسید، درمان های خط اول برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان هستند. این داروها به طور موثری تراکم مواد معدنی استخوان را افزایش می دهند و خطر شکستگی های مهره ای و غیر مهره ای را کاهش می دهند.

رالوکسیفن، یک SERM، و دنوزوماب، یک آنتی بادی مونوکلونال نیز گزینه‌های موثر ضد جذب هستند.

• عوامل آنابولیک، مانند تری پاراتید و آبالوپاراتید، تشکیل استخوان جدید را تحریک می کنند.

تری پاراتید و آبالوپاراتید عوامل آنابولیک هستند که استئوبلاست ها، سلول های مسئول تشکیل استخوان را تحریک می کنند. این داروها با افزایش تراکم استخوان خطر شکستگی را کاهش می دهند، به ویژه در بیماران مبتلا به پوکی استخوان شدید یا سابقه شکستگی.

سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) داروهایی را برای پیشگیری، کند کردن یا توقف پیشرفت پوکی استخوان تایید کرده است. مصرف داروی پوکی استخوان تجویزی، همراه با دریافت کلسیم کافی، ویتامین D و ورزش منظم، می تواند به کاهش خطر شکستگی استخوان به دلیل پوکی استخوان کمک کند.

 کلام آخر

هر فردی  در هر شرایطی اگر نسبت به عوامل تاثیرگذار پوکی استخوان توجه ویژه نشان دهد، به راحتی می تواند از بروز این اتفاق جلوگیری کند. البته مهمترین اقدامی که برای پیشگیری از پوکی استخوان وجود دارد، مصرف کلسیم و ویتامین دی و داشتن برنامه ورزشی منظم است.