سندرم دم اسبی

 سندرم دم اسبی یک وضعیت پزشکی جدی است که به دلیل فشردگی اعصاب نخاعی و ریشه‌ های عصبی در انتهای نخاع به وجود می‌ آید. این سندرم می تواند منجر به اختلال عملکرد حرکتی، حسی و اتونومیک قابل توجهی شود که نیاز به تشخیص و مداخله سریع برای جلوگیری از آسیب غیرقابل برگشت دارد.

سندرم دم اسب یا کودا اکوینا  یک بیماری عصبی نادر اما جدی است که بر روی دسته ریشه های عصبی در انتهای تحتانی نخاع تأثیر می گذارد. رشته دم عصبی، عصب دهی به اندام های تحتانی را فراهم می کند و اسفنکتر، عملکرد مثانه و روده دیستال و احساس پوست در اطراف گذرگاه پایین و پشت را کنترل می کند. کودا اکویینا به زبان لاتین به معنی دم اسب است، این مجموعه از ریشه‌ های عصبی شبیه دم اسب هستند.

علت سندرم دم اسبی

سندرم دم اسبی در اثر فشرده شدن ریشه های عصبی در پایین نخاع ایجاد می شود و شایع ترین علت این سندروم فتق دیسک کمر است.

علل دیگر فشردگی ریشه عصبی 

• عفونت ها (آبسه اپیدورال، دیسکیت، مننژیت)
• آسیب های ناحیه کمر
• تنگی کانال نخاعی کمری
• عوارض بعد از عمل جراحی ستون فقرات کمری
• هماتوم اپیدورال نخاعی
• خونریزی های ستون فقرات
• ضایعات یا تومورهای ستون فقرات

عوامل خطر

• فتق دیسک در L4-L5 یا L5-S1
• سن زیر 50 سال
• چاقی
• مداخلات اخیر جراحی ستون فقرات کمری

آناتومی بالینی مرتبط

رشته های عصبی دم اسبی مجموعه ای از اعصاب نخاعی و ریشه های عصبی هستند که از انتهای پایینی نخاع امتداد یافته اند، که منعکس کننده آرایش دم اسب مانند آنها در ناحیه کمر و خاجی کانال مهره است.

در بزرگسالان، نخاع به طور معمول در اطراف مهره اول یا دوم کمری پایان می یابد و ریشه های عصبی کمری، خاجی و دنبالچه را ایجاد می کند که از طریق ستون مهره ها پایین می آیند. این اعصاب مسئول عصب دهی اندام تحتانی و اندام های لگنی هستند و عملکردهای حرکتی و حسی ضروری را برای تحرک و کنترل بدن فراهم می کنند.

رشته های عصبی شبیه دم اسب  شامل هر دو ریشه عصبی حسی و حرکتی است. آرایی ساختاری انعطاف پذیر به آن اجازه می دهد تا در مایع مغزی نخاعی اطراف اعصاب حرکت کند، به ویژه در هنگام حرکت یا تغییر وضعیت.

آسیب به رشته های دم اسبی می تواند منجر به پیامد های شدیدی مانند سندرم دم اسبی شود، که با کمردرد شدید، از دست دادن حس ناحیه زینی شکل کف لگن و نقص حرکتی در اندام تحتانی مشخص می شود. تشخیص و مداخله به موقع برای جلوگیری از آسیب عصبی جدی و غیر قابل برگشت ضروری است.

وظایف اعصاب دم اسبی 

• تامین فیبرهای حسی و حرکتی  اندام تحتانی
• عصب دهی حسی به ناحیه زینی شکل کف لگن
• کنترل اختیاری اسفنکتر های خارجی مقعدی و ادراری

علائم سندرم دم اسبی

علائم اغلب شامل کمردرد شدید، بی حسی یا ضعف در پاها، و تغییر کنترل مثانه یا روده است که به صورت بی اختیاری یا مشکل در شروع ادرار تظاهر می کند. بیماران همچنین ممکن است دچار اختلال عملکرد جنسی شوند که با بی حسی در نواحی از بدن که هنگام اسب سواری روی زین قرار می گیرند، مشخص می شود. در صورت مشاهده هر یک از این علائم فورا به پزشک مراجعه کنید.

چهار ویژگی ثابت سندروم دم اسبی

• سیاتیک نوروژنیک دو طرفه
• تغییر عملکرد مثانه
• از دست دادن تون مقعد
• عملکرد جنسی ضعیف

انواع سندرم دم اسب

سندرم اسب دم نا کامل : باعث بی حسی در مثانه و روده می شود. این بدان معنی است که شما نمی توانید احساس کنید که باید مدفوع یا ادرار کنید. این 40 درصد از افراد مبتلا به سندرم دم اسبی را تحت تاثیر قرار می دهد.
سندرم دم اسب کامل : باعث احتباس یا بی اختیاری می شود. احتباس به این معنی است که نمی توانید ادرار کنید یا مدفوع کنید و بی اختیاری به این معنی است که نمی توانید جلوی ادرار کردن یا مدفوع خود را بگیرید. حدود 60 درصد از افراد مبتلا به سندرم دم اسبی را تحت تاثیر قرار می دهد.

تشخیص سندرم دم اسبی

تشخیص زود هنگام سندرم دم اسب برای شناسایی یک وضعیت بالقوه تغییر دهنده زندگی که نیاز به مداخله فوری پزشکی دارد، بسیار مهم است. پزشکان برای تشخیص از ترکیبی از علائم بالینی، معاینه فیزیکی و مطالعات تصویربرداری پزشکی استفاده می کنند. علائم شایع شامل کمردرد شدید، ضعف پا، نقص حسی، بی حسی ناحیه زینی شکل لگن، و اختلال عملکرد مثانه یا روده است.

معاینه پزشکی

معاینه فیزیکی شامل ارزیابی کامل عصبی برای تعیین علت از دست دادن حس درماتوم، ضعف میوتوم است. اگر بیمار درد دو طرفه پا دارد، باید علائم درگیری نورون حرکتی فوقانی نیز بررسی شود. در صورتی که بیمار دچار تغییرات حسی در ناحیه پرینه شده است، باید برای ارزیابی هرگونه از دست دادن حس آزمایش انجام دهد. برای ارزیابی از دست دادن تون اسفنکتر مقعدی باید معاینه مقعدی انگشتی انجام شود، این کار باید توسط یک پزشک متخصص آموزش دیده انجام شود. کاهش حس پرینه یا تون مقعدی شواهد عینی کوداکوینا است.

روش های تشخیصی

پزشکان ستون فقرات هنگامی که به سندرم دم اسب مشکوک می شوند، اغلب برای بررسی فشردگی ریشه عصبی، MRI تجویز می کنند. درمان فوری بسیار حیاتی است، زیرا تاخیر می تواند منجر به آسیب غیرقابل برگشت شود.  تشخیص زودهنگام علائم و اقدام سریع می تواند به طور قابل توجهی بر نتایج تأثیر بگذارد.

متخصص ستون فقرات ممکن است تصویربرداری های پزشکی زیر را برای دیدن استخوان ها، ریشه های عصبی و نخاع تجویز کند

• ام آر آی (MRI)
• سی تی اسکن(CT)
• میلوگرام

عوارض سندرم دم اسبی

سندرم دم اسب اگر درمان نشود، یا با تاخیری درمان شود می تواند منجر به آسیب عصبی و عوارض دائمی شود

•  اختلال عملکرد جنسی
• از دست دادن کنترل مثانه، روده
• فلج در پاها

درمان سندرم دم اسبی

درمان معمولاً با مداخله جراحی فوری با هدف کاهش فشار روی اعصاب آسیب دیده پیش می رود. بهبود سندروم دم اسبی تا حد زیادی به سرعت تشخیص و درمان بستگی دارد. تأخیر در مدیریت می تواند منجر به آسیب عصبی دائمی شود. برای افرادی که علائم اولیه را تجربه می کنند، مانند کمردرد شدید همراه با مشکلات مثانه، بسیار مهم است که فورا به دنبال مراقبت های پزشکی برای کاهش عوارض احتمالی باشند.

علائم ناگهانی سندرم دم اسب نیاز به جراحی اورژانسی دارد. سندرم دم اسبی نادر است، اما اگر به موقع اقدام نشود می تواند عواقب تغییر دهنده ای در زندگی به همراه داشته باشد، آسیب جبران ناپذیری می تواند به مثانه، روده و عملکرد جنسی وارد شود. با تأخیر در جراحی چیزی به دست نمی آید و باید در اسرع وقت انجام شود.

توصیه های پزشک متخصص پس از جراحی 

• مصرف داروها برای بهبود کنترل روده و مثانه
• سونداژ برای تخلیه مثانه
• فیزیوتراپی برای بازیابی قدرت پس از جراحی
• کاردرمانی برای کمک به انجام فعالیت های روزمره

روند درمان

هر شخصی نسبت به شرایط بدنی خود روند درمانی را طی می کند. ممکن است مدت کوتاهی پس از جراحی احساس در باسن و پاهای خود را به دست آید. قبل از انجام فعالیت‌های سنگین و حتی پیاده‌ روی، همچنان باید مراقبت کنید تا زمانی که بدنتان بهبود می‌ یابد. ممکن است چندین هفته تا چند ماه و حتی چند سال طول بکشد تا بعد از جراحی، کنترل مثانه خود را دوباره به دست آید. متخصص ستون فقرات توضیح خواهد داد که چه انتظاراتی می توانید داشته باشید و مراحل بعدی در روند درمان چیست.

پیشگیری

با ورزش می توانید خطر فتق دیسک کمر را کاهش دهید، که شایع ترین علتی است که می تواند هر کسی را به سندروم دم اسبی مبتلا نماید. همچنین مصرف تنباکو و سیگار می توانند دیسک شما را ضعیف کنند.
عضلات خود را تقویت کنید، از پزشک خود در مورد تمریناتی که می توانید برای تقویت عضلات پشت و شکم خود انجام دهید، بپرسید. هنگام بلند کردن اجسام سنگین، به جای خم شدن از کمر، زانوهای خود را خم کنید و پشت خود را صاف نگه دارید. بدن خود را به طور متناوب به خصوص پس از نشستن طولانی مدت کشش دهید.

سخن پایانی

اگر علائم سندرم دم اسب را تجربه کردید، به سرعت به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید. درمان به موقع خطر آسیب دائمی مانند بی اختیاری و فلج را کاهش می دهد.