تشخیص بیماری با سنجش تراکم استخوان

تشخیص بیماری با سنجش تراکم استخوان

سنجش تراکم استخوان (Bone Density Measurement) یا دانسیتومتری استخوان (Bone Densitometry) یک روش تشخیصی مهم برای ارزیابی سلامت استخوان‌ها و شناسایی بیماری‌هایی مانند پوکی استخوان (Osteoporosis) است. این آزمون به تعیین میزان مواد معدنی، به‌ویژه کلسیم، در استخوان‌ها می‌پردازد و به پزشکان کمک می‌کند تا خطر شکستگی استخوان را ارزیابی و اقدامات پیشگیرانه یا درمانی مناسب را توصیه کنند.

1. روش‌های سنجش تراکم استخوان

رایج‌ترین روش برای سنجش تراکم استخوان، دگزا (DEXA یا DXA) است که مخفف Dual-Energy X-ray Absorptiometry می‌باشد. این روش با استفاده از دو پرتوی اشعه ایکس با انرژی‌های مختلف، میزان جذب اشعه توسط استخوان‌ها را اندازه‌گیری می‌کند و با توجه به میزان جذب، تراکم مواد معدنی در استخوان‌ها محاسبه می‌شود.

 

2. مناطق مورد بررسی در سنجش تراکم استخوان

سنجش تراکم استخوان معمولاً در نواحی از بدن انجام می‌شود که بیشترین خطر شکستگی را دارند، از جمله:

– ستون فقرات کمری (Lumbar Spine): این منطقه از استخوان‌های مهره‌ای بیشتر در معرض تحلیل استخوان و شکستگی قرار دارد.

– گردن استخوان ران (Femoral Neck): این قسمت که در بالای استخوان ران قرار دارد، یکی از نواحی اصلی است که به دلیل تراکم کم، بیشتر مستعد شکستگی است.

-استخوان‌های ساعد (Forearm): این ناحیه به ویژه در افرادی که نمی‌توانند از دستگاه‌های دگزا استفاده کنند یا در نواحی دیگر بدن دچار شکستگی شده‌اند، بررسی می‌شود.

 

3. شاخص‌های سنجش تراکم استخوان

نتیجه سنجش تراکم استخوان به صورت عددی به نام T-Score و Z-Score گزارش می‌شود:

– T-Score: این شاخص مقایسه‌ای بین تراکم استخوان فرد با تراکم استخوان یک فرد جوان و سالم از همان جنس است. بر اساس T-Score:

– اگر T-Score بیشتر از -1 باشد، تراکم استخوان طبیعی است.

– اگر T-Score بین -1 تا -2.5 باشد، فرد با (کاهش تراکم استخوان) مبتلا است که مرحله اولیه پوکی استخوان محسوب می‌شود.

– اگر T-Score کمتر از -2.5 باشد، فرد به پوکی استخوان (Osteoporosis) مبتلا است.

– Z-Score: این شاخص تراکم استخوان فرد را با افراد هم‌سن و هم‌جنس مقایسه می‌کند. این شاخص بیشتر برای ارزیابی تراکم استخوان در افراد جوان‌تر و کودکان استفاده می‌شود.

 

4. کاربردهای بالینی سنجش تراکم استخوان

اصلی‌ترین کاربرد سنجش تراکم استخوان تشخیص پوکی استخوان است که در ادامه به آن اشاره شده است :

پوکی استخوان یک بیماری خاموش است که معمولاً تا زمان شکستگی استخوان، علائمی ندارد. سنجش تراکم استخوان می‌تواند این بیماری را در مراحل اولیه شناسایی کرده و به جلوگیری از عوارض جدی آن کمک کند.

– ارزیابی خطر شکستگی: با توجه به نتایج سنجش تراکم استخوان، پزشکان می‌توانند خطر شکستگی استخوان در آینده را پیش‌بینی کنند. این اطلاعات به آن‌ها کمک می‌کند تا برنامه‌های پیشگیرانه مناسبی مانند تجویز دارو، تغییرات در سبک زندگی، یا افزایش مصرف کلسیم و ویتامین D را پیشنهاد دهند.

– پیگیری اثرات درمان: برای افرادی که به دلیل پوکی استخوان یا سایر مشکلات مرتبط با تراکم استخوان تحت درمان هستند، سنجش تراکم استخوان به صورت دوره‌ای انجام می‌شود تا اثرات درمان را ارزیابی و در صورت نیاز، تغییرات لازم در برنامه درمانی اعمال شود.

-تشخیص سایر بیماری‌های استخوانی: علاوه بر پوکی استخوان، سنجش تراکم استخوان می‌تواند در تشخیص بیماری‌های دیگری مانند استئوپنی و استئومالاسی (نرمی استخوان) نیز مفید باشد.

 

5. عوامل مؤثر بر تراکم استخوان

تراکم استخوان به عوامل مختلفی وابسته است که برخی از آن‌ها عبارتند از:

– سن: تراکم استخوان در افراد جوان‌تر بیشتر است و با افزایش سن کاهش می‌یابد.

– جنس: زنان، به‌ویژه پس از یائسگی، به دلیل کاهش تولید استروژن بیشتر در معرض کاهش تراکم استخوان قرار دارند.

– ژنتیک: تاریخچه خانوادگی پوکی استخوان می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد.

– تغذیه: کمبود کلسیم و ویتامین D در رژیم غذایی می‌تواند باعث کاهش تراکم استخوان شود.

– فعالیت بدنی: ورزش منظم به حفظ تراکم استخوان کمک می‌کند.

– مصرف سیگار و الکل: این عوامل می‌توانند باعث کاهش تراکم استخوان شوند.